ŞEHİT – ŞEHİD i. (Ar. şehādet “şehit olmak; şâhitlik yapmak”tan şehid)

1. Allah yolunda ve din uğrunda savaşırken ölen kimse: Ecdâdından kırk iki şehit adı bilirim (Nâmık Kemal). Bir bahçedeyiz şimdi şehitlerle berâber / Bizler gibi ölmüş o yiğitlerle berâber (Yahya Kemal Beyatlı). İstanbul’da bizim hayâtımız bu şehit türbelerinin etrâfındaki hürmetle başladı (Ahmet Hamdi Tanpınar).
2. Vatan, millet, kutsal bir amaç ve görev uğrunda ölen kimse [Kelime bu anlamı Türkçe’de kazanmıştır]: “Vazîfe şehîdi.” “şâir, bir zâlime hakka riâyet etmesini ihtârı yüzünden o zâlim tarafından öldürülen insanı Hamza’dan sonra gelen en şanlı şehit sayıyor (Kaya Bilgegil).
3. “Hem meydanda hem gizli olan olayları bilen, her yerde her işi gören” anlamında esmâ-i hüsnâdan (Allah’ın en güzel isimlerinden)dır.

* Şehit düşmek (olmak): İmânı, vatanı ve kutsal bir amacı uğrunda savaşırken ölmek: Dün o da şehit oldu, kucağına düştü (Nâmık Kemal). Türbede fetih günü şehit düşen bir velî yatar (Ahmet Hamdi Tanpınar). Babası yüzbaşı Ziyâ Bey Yemen’de şehit düştü (Kerîme Nâdir). O yeşil örtülü türbe, sanki bütün bu ülkelere “kelimetullâh’ı” getirmek için şehit düşmüş yüz binlerce şehîdin sembolü idi (Samiha Ayverdi).

Şehit etmek: Amacı uğrunda savaşan birini öldürmek. Şehit vermek: Din, îman ve vatan yolunda yapılan savaşta kayıp vermek: Kaç şehit vermek lâzımsa verecek ve geçiti geçecekti (Reşat Nuri Güntekin).

şehîd-i aşk: tasavvuf.

1. Allah’a âşık olan, her yerde ve her tecellîde Hakk’ı müşâhede eden kimse: Şehîd-i aşk olup fez-i bekā kesb eylemek hoştur / Ne hâsıl bî-vefâ dehrin hayât-ı müsteârından (Fuzûli’den). Hayrette kaldı seyr-i cemâlinle tâ-ebed / Şemşîr-i gamzen ile olanlar şehîd-i aşk (Osman Şems).
2. Böyle bir aşk ve müşâhede içinde ölen veya öldürülen kimse, Şehîd-i Kerbelâ: Hz. Muhammed’in Kerbelâ’da şehit edilen torunu Hz. Hüseyin.

* Şehîdan i. (Fars. çoğul eki –ān ile) şehitler: Feyz-yâb-ı dem-i güftârıyım ol şûhun kim / Can bulur neşve-i la’liyle şehîdân-ı hayât (Leskofçalı Galib). Şems biz aşk şehîdânıyız âhir dem olur / Gelip erbâb-ı vefâ zâir olur hâkimize (Osman Şems). Hep nihan-hâne-i şehîdandır (Muallim Nâci).

* Şehîde sıf. Şehit kelimesinin kadını ifâde eden müennes şekli.