DOST i. (Fars. Düst) 1. Birini riyâsız ve samîmî duygularla seven, her bakımdan kendisine güvenilir kimse. Karşıtı: DÜÅ?MAN. Merhum Vefik Paşa dostumdu (Ahmet Hâşim). O mutlu devrede Itrî’ye en yakın dost / Işıklı dantelâlar bestekârı Hâfız Post (Yahyâ Kemal). 2. Sevgili, yâr: Âşık olan gül gönderen dostuna (Karacaoğlan). Seherden uğradım dostun köyüne / Hoş geldin […]DEVAMI

ZEMHERİ – ZEMHERİR: i. (Ar. Zemherir) 22 Aralık – 31 Ocak arasındaki çok soğuk günler, karakış: Zemheride gonca güller bitirir (Pir Sultan Abdal). Zemheri soğukları aman zaman verir gibiydi, kar çözülmüştü (Safiye Erol). * Zemheri zürefâsı: Kışın soğuk günlerde şıklık olsun diye ince elbiselerle gezen kimselere alay yollu söylenir: Zîra mangal yakılmadığı için zemheri zürefâsı […]DEVAMI

TEKERRÜR i. (Ar. KurÅ«r “dönmek”ten tekerrür) Bir daha olma, tekrarlanma. Peki bu defalık yüz veriyorum. Fakat dikkat et. Bu hal bir daha tekerrür etmesin (Fâik Reşat). Târih bir tekerrürden ibârettir (Cenap Å?ahâbeddin). Son mısrâ bir nakarat gibi tekerrür ederdi (Ömer Seyfeddin). Demek ki birkaç gün evvelki sebebi meçhul ârıza tekerrür etti (Burhan Felek).DEVAMI

NEFES i. (Ar. Nefes) Akciğerlere hava alıp verme ve bu yolla alınıp verilen hava, soluk: Her nefeste Allah adın de müdam / Allah adıyle olur her iş tamam (Süleyman Çelebi). O vâdînin toprağını öp de nefesin mis koksun (Kâtip Çelebi’den Seç.). Vücûdum vatanın toprağından, nefesim vatanın havasından (Nâmık Kemal). 2. Å?ifâ amacıyle hastaya okuyup üfleme: […]DEVAMI

POST i. (Fars. Püst’tan pōst) 1. Bâzı hayvanların vücûdunu saran tüylü deri ve bu derinin tüyleriyle berâber kurutulmuş şekli: Postu sırtında gezer hayvânın / Ä°lmi sadrında olur insânın (Sünbülzâde Vehbî’den). Bu bir nevi sayyatlıktır ki postunu elde etmek için arslanı öldürmeye benzer (Cenab Å?ahâbeddin). Lambayı söndürüp ceylân postlarının üzerine uzandım (Refik H. Karay). 2. kısaltma […]DEVAMI

YAHNİ i. (Fars. Yahni “pişmiş, pişkin”) [Kelime Türkçe’den Bulgarca ve Sırpça’ya da geçmiştir] Bol soğanla pişirilen et yemeği: “Ciğer yahnisi.” Bir fakîrin bir gün can et isteyip karısına mütehassisâne, “Ah, biraz et olsa da bir yahni pişirsen” der (Fâik Reşat). Gelsin sofraya hindi dolması, kaz kızartması, ördek yahnisi (Refik H. Karay). YAHNİ KAPAN birl. i. […]DEVAMI

BAYRAM i. (Eski Türk. badram – bayram; kökü kesin olarak belli değildir) [Kelime Rusça’ya, Kafkas ve Balkan dillerine de geçmiştir] 1. Milletçe sevinç içinde kutlanan, dînî veya millî bir anlam taşıyan kutsal gün: Bayram şerefine bütün kasaba donanıyor (Reşat N. Güntekin). Bayram sabâhı bile olsa / Sensiz doğan günü neyleyim (Câhit S. Tarancı). 2. mec. […]DEVAMI

KURBAN i. (Ar. Kurbān “yaklaşmak, yakın olmak’tan) 1. Allah yolunda kesilen koyun, dana, deve vb. hayvan: Tekkeye gelen kurbanın semizliğine, zayıflığına bakılır mı? (Nâmık Kemal). Mâşallah hanımefendi, ne geziyorsunuz? Bir hizmetiniz varsa emredin göreyim. -Efendim, kurban almağa çıktım (Fâik Reşat). 2. kısaltma yoluyle. Kurban bayramı: Satarız Nûri ağabeyciğim, amma kurbanda pek satamadık. Zâten tüccar da […]DEVAMI

TASARRUF i. (Ar. Å?arf “harcamak, sarfetmek, döndürmek”ten teşarruf) 1. Bir şeye sâhip olma ve sâhip olduğu şeyi istediği gibi kullanma yetkisi: “Tasarruf-ı emlâk.” Hiçbir meselede Nûran, Mümtaz’ın hayâtını tasarrufa kalkmamıştı (Ahmet H. Tanpınar). Görünmez bir buyruğun keyfi üzere tasarruf edilmekte olan biz insanların birer masal kahramanlarından ne farkımız vardı? (Sâmiha Ayverdi). Türk halkının imparatorluk devrinde […]DEVAMI

KÖR sıf. (Fars. KÅ«r) 1. Görme duyusundan mahrum olan, görmeyen, âmâ: Ni’met-i körler ne bilir / Anı göz ehli bilir kör ne bilir (Lâmiî Çelebi). Halk arasında Kör Zülfü diye anılırdı (Refik H. Karay). Kör veya sağır baykuşlar burada halkın sadakasıyle iâşe edilir. (Ahmet Hâşim). 2. Ä°yi kesmeyen, keskinliği yeterli olmayan: Ben bu sözleri anlayamadım […]DEVAMI

DOLAP i. (Fars. Dôlāb’dan: eski metinlerde asıl şekliyle dõlâb – dÅ«lāb olarak da kullanılmıştır) 1.İçine eşyâ, giyecek ve öteberi konmak üzere yapılmış raflı, çekmeceli, kapaklı mobilya veya duvara oyulmuş raflı, kapaklı göz: Asistanlar deftere bir şeyler yazıyorlar, camlı dolapları karıştırıyorlar (Peyâmi Safâ). Karşılık olarak ben de sana / Mutfaktaki dolaptan aşırıp /Tereyağı veririm (Orhan V. […]DEVAMI

GÜL i. (Fars. gul) 1. Gül ağacının güzel kokulu, pek çok çeşidi bulunan çok makbul çiçeği: “Okka gülü.” “Sarmaşık gülü.” “Yaban gülü.” “Yediveren gülü.” “Ateş gülü.” “Kaysı gülü.” Demedi yâr demedi / Elinde gül demedi / Ya ben nasıl güleyim / Yâr bana gül demedi (Türkü). Karşı dağlarda tutuşmuş gibi gül bahçeleri / Koyu bir […]DEVAMI