HIDIRELLEZi(Ar. Hiżir > Hıdır ve İlyâs isimlerinden) Kardeş olduklarına ve yılda bir defa buluştuklarına inanılan Hızır ve İlyas peygamberlerin başlangıcı olarak kabul edilen 5 Mayıs târihine rastlayan buluşma günleri. Her yıl 5 Mayıs gününde özellikle Anadolu’da halk arasında büyük bir coşkunlukla ve bayram gibi çeşitli eğlencelerle kutlanan geleneksel gün:Baharı hıdırellezin gelişinden anlayan eski İstanbullular’ın keyif […]DEVAMI

ÇAY i. (Çince. ça-ye; Türkçe’ye muhtemelen Farsça’dan geçmiştir) [Çeşitli dünya dillerinde kullanılan dolaşıcı bir kelimedir.] Çaygillerden, kokulu, beyaz ve sarımsı çiçekler açan, sert, dişli ve kısa saplı yaprakları olan bir ağaççık. The Chinensis. Bu bitkinin siyâhımsı, küçük ve kıvrık bir durum almış olan kurutulmuş yaprağı. Bu yaprakların haşlanması ile elde edilen, kırmızı renkli, güzel kokulu […]DEVAMI

BÜRYAN – BÄ°RYAN(Fars. Biryān) Kebap, püryan: Lebrein şekerdir kaşların keman / Sşına düşeli bu ciğer büryan (Gevherî) Büryan (Biryan) etmek: Kebap etmek, kavurmak, yakmak: Cûş edip seylâb-ı eşkin dembedem akmaktadır / Nâr-ı hasret bağrını büryân edp yakmaktadır (Âşık Ömer). Âh ol meh ciğerim dağladı hasret oduna / Tutayım ki ede büryan elimden ne gelir (Osman […]DEVAMI

TELAFFUZ [/ince] i. (Ar. lafz “söz söylemek”ten telaffuz) Bir harfi ses özelliklerini, bir kelimeyi hecelerin uzunluk ve kısalığını, kalınlık ve inceliğini, vurgu özelliklerini belirterek söyleme, söyleyiş, söyleniş: Telaffuzundaki sertlik beni ürküttü (Reşat Nuri Güntekin). Telaffuzundan Karamanlı olduğunu sandım (Reşat Nuri Güntekin). Goşo, İspanyolca Ganço telaffuz olunurmuş (Refik Halit Karay). Söz söyleme. * Telaffuz etmek: Söylemek: […]DEVAMI

CÜMLE i. (Ar. cumle) dilb. Bir eylem, düşünce ve duyguyu bir hüküm hâlinde anlatan ve içinde çekimli bir fiil veya sonuna cevher fiil getirilmiş bir isim bulunan kelime dizisi, tümce: Yanıma gel.” “Dün onunla çarşıda karşılaştık.” “Bugün hava çok soğuk.” “Siz öğrenci misiniz?” gibi: Kadın bir görüşte zevkimi okşamış, bir cümlesiyle merâkımı çekmişti (Refik H. […]DEVAMI

KAHVE i. (Ar. kahve “içecek şey, şarap”) [Kelime Türkçe’den Avrupa dillerine de geçmiştir] Kök boyasıgillerden bir sıcak iklim ağacı. Coffea arabica. Bu ağacın meyvesinin aynı isimdeki çekirdeği. Bu çekirdeklerin kavrulup öğütülmesi veya dövülmesiyle elde edilen toz hâlindeki madde. Bu maddeden sıcak suda pişirilen içecek: Kahvelerim pişti gel / Köpükleri taştı gel / Ä°yi günün dostları […]DEVAMI

ÖZGÜsıf.(yanlış tür.DEVAMI

HAZAN i. (Fars. hazān) Güz, sonbahar: Devri şaşırdın mı nedir ey zaman / Fasl-ı bahârında bu hükm-i hazan (Muallim Nâci). Bir gamlı hazânın seherinde / Isrâra ne hâcet yine bülbül / Bil kalbimizin bahçelerinde / Can verdi senin söylediğin gül (Ahmet Haşim). Hazan yaprağı gibi titremek*: (Korkudan veya üşümekten) Tir tir titremek. Hazan-dîde birl. sıf. […]DEVAMI

EDEP – EDEB i. (Ar. edeb) insanın hatâya düşüp utanılacak şeyler yapmasını önleyen, yerinde ve ölçülü davranmasını sağlayan meleke, söz ve davranışlardaki ölçülülük, her hususta haddini bilip sınırı aşmama, terbiye, nezâket, zarâfet: Sükûtu, bilmediğinden değil edebindendir / Gerçi söylemez ammâ neler bilir âşık (Hızırzâde Said Bey’den). Edep insanın zînetidir. Edep, insanı nefsinin hevâsına uymaktan korur, […]DEVAMI

CEMRE i (Ar. cemre “ateş halindeki kömür, kor”dan) Å?ubat sonu ve mart başında birer hafta ara ile havaya, suya ve toprağa düşerek sıcaklığın yükselmesine sebep olduğu kabul edilen ısıtıcı kuvvet: Cemreler düşer, mevsim tâze bahâra erişir (Safiye Erol). Cemrelere halk arasında “üç kevâkip-zâdeler” denir. Å?u tekerleme de cemreler hakkındadır: “Üç kevâkip-zâdeler biri mâildir havâya, biri […]DEVAMI

DARÜLACEZE i. (Ar. dār “ev”, harf-i târif el- ve ‘aceze “âcizler” ile dāru’l-‘aceze) Düşkünler evi, düşkünler yurdu [1895 yılında İstanbul’da kurulan düşkünler evinin ismi olmuştur]: Bu meydan mâlûl bâzı hayvanların dârülacezesidir (Ahmet Hâşim). Dârülaceze’nin kurulmasında ilk teşebbüsün II. Abdülhamid tarafından alındığını o zamanki gazetelerin neşriyâtından öğreniyoruz (Reşat E. Koçu).DEVAMI

AŞK (Ar. ‘işk) Bir kimse veya bir şeye karşı duyulan çok kuvvetli sevgi ve bağlılık, aşırı muhabbet: Aşk içre azâb olduğun ondan bilirim kim / Her kimse ki âşıktır işi âh u figandır (Fuzûli’den). Senin için aşk oduna yandım (Pir Sultan Abdal). Şiddetli istek, tutku: Çeliğe su vermek onun aşkıydı (Ömer Seyfeddin). Bizdik o hücûmun […]DEVAMI