KERRAT i. (Ar. kerre‘nin çoğul eki -āt almış şekli kerrāt) Kerreler, defalar, kezler: Türkiye’den tanıdığım Kemal Hoca ki kendisiyle hacda da kerrat ile karşılaştık…(Ergun Göze). Kerrat cetveli: Çarpım tablosuDEVAMI

MAHYA – MAHYE i. (Fars. māh “ay”dan nispet eki -iyye ile māhiyye > māhye > mahye >mahya) [Türkçe’de türetilmiştir] Ramazan, bayram ve kandil gecelerinde câmilerde, iki minâre arasınsa gerilen ipler üzerine elektrik ampulleriyle (eskiden yağ kandilleriyle) yazılan yazı veya çizilen şekil: Bir ramazan mahyası gibi ışıktan yazılmış müjdeler okurdum (Refik Halit Karay). Öksüzün altın bahtı […]DEVAMI

ZAFER i. (Ar. zafer) Savaşta kazanılan gālibiyet: Gökte top sesleri bir bir nereden geliyor / Mutlakā her biri bir başka zaferden geliyor (Yahya Kemal Beyatlı). Kılıç Arslan’ın ve Melik Dânimend’in müşterek zaferi olan bu muhârebeden sonra Bizans kartalı bir daha Anadolu’da uçamaz. (Ahmet Hamdi Tanpınar). Gözlerimi kapar, bulutlar içinde kanatlanmış zafer arabasında çelik yüzlü bir […]DEVAMI

DERSAÂDET i. (Fars. der “kapı” ve Ar. sa’ādet ile der-i saādet‘ten) “Saâdet kapısı” anlamına gelen kelime Osmanlı döneminde İstanbul için kullanılmıştır: Bu hâlini neûzubillâhi teâlâ Dersaâdet’çe bir vak’a hudûsuna hamlettim, sebeb-i kederini sordum (Nâmık Kemal). Turhan’ı İskenderiye’den Dersaâdet’e getiren vapur…(Ahmet H. Müftüoğlu).DEVAMI

YUFKA i. (Eski. Türk. yuvga – yuga) Oklava ile açılan yuvarlak ince hamur yaprağı. halk ağzı. Saçta pişirilen bir ekmek çeşidi. sıf. Ä°nce, abuk kırılır, dayanıksız: Geçiniz yukarı. Ama biraz durun da ben ineyim. Merdivenler yufka (Reşat Nuri Güntekin). Yufka açmak: Hamuru yufka durumuna getirmek: Öyle süratle yufka açıyor ki… ( Halide Edip Adıvar). Yufka […]DEVAMI

DİYET i (Ar. diyet) Birini öldüren veya yaralayandan alınıp ölenin mîrasçılarına veya yaralanan kişiye verilen para yâhut mal, kan parası, kan akçesi: Kolunun diyetini verecek on parası yoktu (Ömer Seyfeddin). İkide bir çölde aşîret kavgaları, kanlı vak’alar oluyor, diyet işleri çıkıyor, mutasarrıf ara bulmaya, fikir yatıştırmaya gidiyordu (Refik Halid Karay). teşmil. Bir şeyin karşılığı olarak […]DEVAMI

SÜRPRİZ i. (Fr. surprise) Umulmadık, beklenmedik bir zamanda karşılaşılan ve insanın şaşırıp kalmasına sebep olan sevindirici veya üzücü olay yâhut şey: Bin türlü sürprizleriyle bayram yerleri şehre gündelik hayâtından çok başka, çok renkli bir görünüş verirdi (Ahmet Hamdi Tanpınar). Çocuğun annesinin ölüsünü görmek istememesi hikâye-şiiri sürprizle sona erdirmektedir (Mehmet Kaplan). Sürpriz yapmak: Birini beklenmedik bir […]DEVAMI

NÂME i. (Fars. nāme). Mektup: Sonra pâdişâhın nâmesini koynuna koyarak yola düzüldü (Ömer Seyfeddin). Hâfız Nûri koynundan bir meşin keşe içinde gizli, miftahlı nâmeler çıkarmıştı (Safiye Erol). Sevgiliye yazılan mektup, aşk mektubu: Ey nâme sen ol meh-likādan mı gelirsin / Ey hüdhüd-i ümmîd sabâdan mı gelirsin (Nâbî’den). Bu nâme o yâr-i câna gitsin / Bir […]DEVAMI

PEYAM i. (Fars. peyām) Haber [Nazımda peyem şeklinde de kullanılır]: Peyâm-ı zülf ü haddiyle sabâ vardıkça gülzâra / Olup sünbül perîşan lâle vü gül dâğ-dâr oldu (Fıtnat Hanım). Olmaz mı kemikler etse feryâd / Yok mu bana bir peyâmın ey bâd (Abdülhak Hamit). Yerin altından çekip aldığı gizli peyam ile yeryüzüne hükmeder olmuş bir masal […]DEVAMI

ŞERBET i. (Ar. şurb “içmek”ten şerbet) Meyve özü, su ve şekerle yapılan tatlı içecek: Bî-haberler şerbet-i râhat bilirler bâdeni / Biz hakîm-i vaktiz anı dökmüşüz kan bilmişiz (Fuzûli). Gümüş bir tepsi içinde ahududu şerbeti getirdiler (Ahmet Haşim). Derviş çömezi bir gümüş tepside gümüş kupalarla şerbet getirdi (Kemal Tâhir). Bâzı katı maddelerin sulandırılmış şekli: “Gübre şerbeti.” […]DEVAMI

MELİKE – MELİKE i. (Ar. melik – melîk “hükümdâr”ın müennes şekilleri melike – melîke) Kadın hükümdar veya hükümdar karısı, kraliçe: “Melike-i Çin: Çin melikesi.” Ey muattar melîke-i elvan / Ey müzehher ferişte-i nükhet (Fâik Âlî Bey’den). Olmadı bir melîkeye bende (Cenap Şahâbeddin).DEVAMI

ÜRYÂNÄ° i (Ar. ‘uryān ve nispet eki -Ä« ile ‘uryānÄ« “soyulmuş gibi”) Ä°nce kabuklu bir erik cinsi: Kin ne zaman bu kilere girecek olsa dâima raflarında (…) Å?am’ın, Malatya’nın, Tokat’ın kayısılarını, Ankara’nın ballarını, Kastamonu’nun üryânilerini, Bağdat’ın, Hicaz’ın hurmalarını görmesi mümkündür (Samiha Ayverdi).DEVAMI