Yazan: Haluk Dursun

Bursalı dostlarımız bizden evvel davranarak “Erguvan Bayramı”nı kaptilar. Bundan cok uzun yillar once bu tarihi sehrimizdeki tasavvuf ehli onculugunde yasanan eski gelenek, tekrar gundeme getirildi. Gunumuzde Bursa’da ne kadar erguvan kaldi ve Bursalilarin erguvanla ilgisi ne derece pek bilemiyorum; ama bizim Istanbul’daki “Erguvan gunlerimiz” devam ediyor.

Erguvan denince akla, once Istanbul ve hassaten Bogazici gelir. Bu imparator sehrimiz M.S. 330 yilinda Constantinus tarafindan kuruldugunda, baska bir deyisle surlar bitirilip sehrin acilisi yapildiginda, mevsim, erguvan mevsimiymis. Tarihciler, bu gunu 11 Mayis olarak kabul ederler. Yani tam Istanbul’da erguvanlarin actigi, tabii bir dekor halinde sehri susledigi mevsim…

BizansHiristiyan dunyasinin bu “Yahuda Agaci”, daha sonra TurkIslam donemlerinde de hak ettigi ilgiyi ve sevgiyi gormeye devam etti. Oyle ki, zaman zaman Osmanli padisahlari, payitahttaki erguvan agaci sayisini yeterli bulmayarak tasradan Dersaadet’e erguvan getirilmesi yonunde talimatlar verdiler.

Istanbul asigi, merhum A. Suheyl Unver, “Erguvan ve Bogazici” baslikli bir yazisinda “Biz, Istanbul ve Bogaz’i ihmal edenlerin, tabiatin Bogazici’ni pembelestiren erguvanlarindan haberi yoktur.” diyerek soyle sorar: “Neden Istanbul’da mayisa erguvan demezler, neden Bogazici’ne ‘Erguvan Bogazi’ demezler?”

Unver, Istanbullularin, Bogazici’nde erguvanin tadini cikaramadigini, erguvan seyretmek icin gayret sarf etmediklerini ileri surerek “Erguvani Bogaz’da gormeli, karadan gecip gitmek hem Bogaz’a hem de erguvana hakarettir” seklinde dusunmekte, Istanbullularin Bogazici vapurlarinda her iki sahili gorecek bir yerde oturup, erguvanlari Bogaz’da boyle seyretmeleri gerektigini soylemektedir.

Bir baska yazarimiz Ahmet Hamdi Tanpınar ise “Bes Sehir”de, gulden sonra bayrami yapilacak bir cicek varsa onun erguvan oldugunu yaziyor.

Evet, biz de bu goruslere uyarak resmen ilan etmiyoruz; ama yillardan beri Bogazici’nde bir “Erguvan Bayrami” kutluyoruz.

“Bahar oldu guzel evde durulmaz”

Bu mevsimde erguvana doyulmaz” diyerek Marmara Universitesi’nden bir grup ogrenciyle baslattigimiz; Bogazici’nde ozel tekneyle yilda 23 defa tekrarlanan “Erguvan Seferleri” asagi yukari onuncu yilini doldurdu. Bu sene de, 26 Nisan’da Kadikoy iskelesinden yola cikip, her iki yakadan Bogaz’in butun erguvanlarini temasa ettik, onlarla bayramlastik.

Bizi Rumeli yakasinda; Topkapi Sarayi onunde, Gulhane Parki’nda ilk olarak “Sarayli” bir erguvan karsiladi. Sonra Findikli’da, Dolmabahce’de, Gumussuyu’nda baska erguvanlar birer ikiser kendilerini gosterdiler; ama arkasindan esas cemaat, Yildiz Parki girisinde ve Yahya Efendi Dergahi’nda obek obek saf tuttular. Bu toplu gosteri Kurucesme’de Ali Saib Efendi Korusu, Enver Pasa Yalisi ve Seyhulislam Cemalettin Efendi Korusu’nda yogunlasti. Arnavutkoy girisindeyse gosteriye mor salkimlar da karisti. Hele Bebek’te Valide Pasa Yalisi’na gelmeden aralarindan bir tanesi vardi ki, o frapan renk tonuyla daha bir on plana cikti, daha bir goz aldi. Sairin:

“O gül endam bir al sale burunsun, yurusun

Ucu gonlum gibi ardinca surunsun, yurusun” dedigi gibi biz Bogaz’a dogru ilerlerken gozumuz hep arkada o gul endamlinin uzerindeki erguvani sale takildi.

Rumelihisari’na gelindiginde Yılanli Yalı’dan baslamak uzere Asiyan’da ve Sehitlik’te takim takim, alay alay erguvan ordulari ‘hazir olda’ durdular; sonra birer ikiser kisilik nobetlerle Istinye Korusu’ndaki ikinci bir gruba kadar bize refakat ettiler.

Karadeniz’e dogru acildikca erguvanlar azaldi. Nisan yagmurunun getirdigi bereketle manzara daha bir yesillendi, erguvanlar yerlerini yesil bir agac denizine birakti. At kestaneleri, disbudaklar, ihlamurlar, defne agaclari arasinda koyu koyu serviler belirdi. Kavaklar’da ise Bogaz tepeleri iyice dumanlandi, erguvanlar artik hic gorunmez oldu. “Sislendi heva tarfi cemenzari nem aldi”

Anadolu yakasindan kiyi kiyi gezerek ciktigimiz donus yolunda; Cubuklu Hidiv Korusu’nda, Kanlica tepelerinde, Mihrabad Korusu’nda, Kucuksu Sevda Tepesi’nde, Kandilli Cemile Sultan Korusu’nda obek obek beliren “Rumi erguvanlar”, Vanikoy Papaz ile Kuzguncuk Fethi Pasa korularinda kucuk gruplardan toplu gosterilere gecerek degisik renk tonlariyla Bogaz’in Anadolu yakasini S. Unver’in deyimiyle “Erguvan Nuru”na donusturduler. Genellikle hepsinin “pembelikte imtizac etmis tenleri” gozlerimizi uzerlerine celb etti. Bir kismi yagmurun ve ruzgarin hismiyla ciceklerini dokmus, o can alici rengini atmisti; ama biz

“Solsan da, sararsan da yine gul pembe dehensin

Rabbin bana bir nimeti varsa o da sensin” diyerek onlari da gozumuzden ve gonlumuzden uzak tutmadik.

Her sene oldugu gibi erguvanlar bize, Istanbul’da yasamanin, Bogazici’nde tekneyle dolasarak onlari seyretmenin keyfini bahsettiler. Biz de bu guzel erguvanlari her bahar oldugu gibi bu baharda da yalniz birakmadik,

“Severim her guzeli Senden eserdir”

diyerek Bursa’daki Evliyaullah kadar olmasa bile kendimizce sukrumuzu ve zikrimizi eda ettik. Herkesin bu mevsimde kutladigi 23 Nisan Bayrami yani sira, Bogazici’nin kendimize has erguvan bayramini kutladik. Darisi ekim sonunda lufer bayramina…

MERAKLISINA NOTLAR:

1. Yapmis oldugumuz kabataslak sayimlarda Rumeli yakasinda 500’e yakin, Anadolu’da 700’u askin olmak uzere bin 200 civarinda erguvan tespit ettik. Ayrica Bogazici disinda toplu degil de munferit olarak, gorunumuyle kayda deger erguvanlar sunlardir: Sultanahmet’te Su Terazisi yanindaki Halide Edip Parki’nda (gogus cevresi 1.64 m.), Firuz Aga Camii arkasinda ve Ayasofya Hurrem Haseki Hamami civarinda (1.70 m.), Topkapi Sarayi girisinde Aya Irini onunde, Emirgan’da, asagida, park girisinde, Fenerbahce Parki’nda kafe karsisinda, Kuyubasi’nda Feneryolu Sokagi’nda erguvanlar tek baslarina birer turbe gibi ziyaretci beklemektedirler. Istanbul disindaki sah erguvanlar ise Gebze Tavsanli Koyu’nde ve Sirinyali’da eski Bagdat Caddesi’nde cevresi 2.95 m. olan erguvanlardir. Bogazici’ni deniz yoluyla seyretmek imkani bulamayip, kerhen karadan erguvan temasa etmek isteyenler icin de; Beylerbeyi Camii duvar dibindeki kafeyi, Fethi Pasa Korusu’ndaki konaklari, Caddebostan’da Cemil Topuzlu Caddesi ile sahil arasini, Anadoluhisari’ndaki Guzelce Kafe’yi tavsiye edebiliriz.
2. Erguvani olmayan dunyanin buyuk sehirleri bu aciklarini Japon kirazi, Japon elmasi gibi sus bitkilerini dikerek tamamlamaya calisiyorlar. Amerika’nin basini cektigi bu akim, Avrupa’da da gorulmekte ve her iste oldugu gibi memleketimize de sirayet etmektedir. Simdilik Sultanahmet Parki’nda toplu olarak bulunan bu Japon agaclarina diyecek bir seyimiz yoktur; ama Istanbul gibi alamet-i farikasi erguvan olan bir sehre bilmem ithal cicek, agac getirmenin bir zarureti var midir?